-

مفهوم توتالیتاریسم و ایدئولوژی مفهوم‌ هایی به شدت مجادله انگیزند. موضوع بخش مناسب بحث‌ها معین کردن تعریف مناسب، یعنی کاربرد منطقی و موجه است. امّا مانند هر کاربردی بنا بر کاربردهای هماورد محل مجادله است.

ايالات متحد آمريکا در حال پيشروی است. درباره هيچ کشور ديگر و نيز درباره خطاها و جنايات هيچ کشور ديگری به اندازه آمريکا گفتگو نمی‌شود. نوام چامسکی و کلاوس تِِوِلايت به حق نظر می‌دهند: ما در معرض تحول بسيار خطرناکی قرار داريم که البته مدتها پيش از 11 سپتامبر 2001 آغاز شده است. این مطلب گفتگويی است که در آستانه اعطای جايزه کارل فون اُسيِتسکی به نوام چامسکی در روز يکشنبه بيست و سوم ماه مه سال جاری برگزار شده است.

برگزار کنندگان این کنفرانس در مورد علت برگزاری چنین گردهمایی نوشته‌اند: جناح جنوبی اتحاد شوروی سابق بگونه‌ای سنتی منطقه‌ای است که مُهر و نشان درگیری‌ها را بر خود دارد. ریشه‌های این درگیری‌ها را مطمئنا از یکسو باید در وضعیت پیچیده آمیختگی‌های قومی که وجه مشخصه این منطقه است جستجو کرد. اما از سوی دیگر موقعیت ژئواستراتژیک آن بمثابه راه ارتباطی زمینی میان اروپا و آسیا بطور مستمر بر علاقه بسیاری از نقش‌آفرینان خارجی افزوده است.

منافع ملی ایران حکم می‌کند که با یاری رساندن به استقرار حکومتی باثبات، از لحاظ سیاسی مستقل و غیر دینی در عراق زمینه برای خروج نیروهای اشغالگر و حفظ تمامیت ارضی این کشور فراهم شود، آرامش و امنیت به مرزهای غربی کشور ما بازگردد و راه پیوستن عراق به روند همگرایی منطقه‌ای هموار شود.

این درست است که بسیاری از درگیریها در مناطق مختلف جهان میان خلقهای همجوار اتفاق افتاده است، اما در دوران معاصر، عوامل اقتصادی-اجتماعی و سیاستهای نادرست و تبعیض آمیز یا نژادپرستانه حکومتها و از همه مهمتر، تحریکات خارجی در پیدایش این گونه درگیریها بیش از عامل قومی و فرهنگی مؤثر بوده اند. علاوه بر این، هر چه جامعه کشوری پیشرفته تر و از نظر اقتصادی و اجتماعی رشد یافته تر باشد، خطر برخورد خلقهای ساکن یک کشور کمتر می‍شود.

اين که نازيها طلاهای خود را در سويس ذخيره کرده بودند، موضوع پنهانی نيست. اما تا کنون روشن نبود که بعد از جنگ، اين پولها چگونه از سويس خارج شده و به بنگاههای توليدی آلمانی "بازگردانده شدند". اکنون آشکار شده است که بخشی از ثروتهای غارت شده توسط نازيها، از طريق مثلث زوريخ/ بوئنوس آيرس/ اشتوتگارت شستشو داده شده و در مجرای توليدی اقتصاد بعد از جنگ آلمان جذب شده است. اين کار به رهبری لودويگ اِرهارد، وزير اقتصاد وقت و صدراعظم بعدی آلمان، و از جمله به دست شرکت دايملر بنزانجام شد.

به این ترتیب افسانه‌ای در مورد رویارویی پرداخته می‌شود: «دیگران» همچون گروه همگنی جلوه داده می‌شوند، کل این گروه به وسیله تمایلات افراطی شناسانده می‌گردد. از این طریق، به این هدف قانونیت بخشیده می‌شود که «خودیها» باید متحد و آماده نبرد باشند زیرا «دیگران» در هر حال متحد و آماده‌اند. بوسیله این گونه استدلال‌هاست که می‌توان بدون محدودیت زمانی و مکانی به جنگ علیه ترور پرداخت.

کمکهای غرب به منطقه‌هایی که ثبات خود را از دست داده‌اند، در بسیاری از موردها بصورت تقویت ارتشها و پلیس صورت می‌گیرد. به این ترتیب، از سالها پیش، در درجه اول ایالات متحد آمریکا و انگلستان و فرانسه، در کشورهای آفریقایی، جنوب شرقی آسیا و آمریکای لاتین در کار آموزش و مشاوره و مسلح کردن ارتشهای محلی شرکت دارند. کشورهای غربی که در دوران جنگ سرد این فعالیتها را با استدلال «جلوگیری از نفوذ کمونیسم» توجیه می‍کردند، اکنون دلیل دیگری عنوان می‌کنند که عبارت است از «مبارزه با تروریسم»، «جلوگیری از تجارت مواد مخدر» و یا بصراحت، «استحکام قوای دولتی محلی».

اروپای کهن قصد ندارد به «نيروی صلح» بدل شود، بلکه مي‍خواهد به خواسته‌های اقتصادی و نظامی خود دست يابد. ساختار اساسی هر دو يکسان است: هر دو در نظر دارند، در مناطق در حال توسعه جهان به جنگ بپردازند. دولت آلمان در کنار دولت فرانسه دست اندرکار اصلی تشکيل قدرت نظامی اتحاديه اروپا در برابر ايالات متحد است. اين دولت مثل هميشه همه راه‌ها را برای خود باز مي‍گذارد و مي‍خواهد در صورت لزوم از همه امکانات بهره برداری کند، اعم از اتحاديه اروپا، ناتو، عمليات در چارچوب سازمان ملل متحد، اتحادهای موقتی برای مقاصد معين و يا اعزام نيرو به تنهايی.

در منطقه‌هایی که دارای منابع غنی مواد اولیه هستند، نه تنها همانطور که گفته شد، خطر بروز جنگ داخلی بیشتر است، بلکه این عامل اغلب زمینه طولانی شدن درگیریها را نیز فراهم می‍‍کند. در بسیاری از منطقه‌ها، طرفین نبرد تلاش می‍کنند هزینه‌های نظامی خود را با فروش منابع مواد اولیه در بازارهای (سیاه) جهانی تأمین کنند.

ایالات متحد با برنامه تضمین و گسترش نظام نولیبرالی که مبتنی بر عملیات نظامی است، نوعی از وظایف خدماتی را در قبال علایق سرمایه‌داری بقیه دنیای غرب نیز برعهده می‌گیرد. به همین دلیل، نظریه «امپریالیسم لیبرال» طرفداران بانفوذی در اروپا می‌یابد

اما واکنش‌های مردم پس از زلزله بم نشان می‌دهد که این بار جامعه ایران – که از کارشناسان برجسته‌ای برخوردار است و میلیونها جوانش با علم و مظاهر تمدن مدرن سر و کار دارند- براحتی تن به استدلال‌های قضا و قدری نداده و علیرغم شرایط خفقان و سرکوب حاکم، دست از طرح پرسش‌های مؤاخذه‌گرانه درباره علت‌های زمینی این زلزله نمی‌کشند.

در واقع، اکثريت مردم از تغييرات ارتش و مأموريتهای جنگی آلمان حمايت نمي‍کنند، بلکه آنها را منفعلانه می‌پذيرند. به وضوح مشاهده مي‍شود که طرح جنگ پيشگيرانه از ديد کل جامعه (از لحاظ سياسی و حقوقی) هنوز قابل اجرا نبوده است. اما تأکيد در اين جمله بر روی واژه «هنوز» است. دولت آلمان سياست دوگانه خود را همچنان تعقيب مي‍کند: از سويی خود را به عنوان نيروی صلح جلوه مي‍دهد و از سوی ديگر قدرت نظامی اتحاديه اروپا را تقويت و ارتش آلمان را تبديل به ارتشی برای مداخله نظامی و آماده بسيج مي‍کند. اما اين تحولات و عملکرد دولت آلمان در نهايت به ناآراميهايی در جامعه خواهند انجاميد.

هر چه سیاست خارجی ایالات متحد امپراتور مآبانه تر شود، آن بخش از منافع آمریکا نیز که باید به کمک نیروی نظامی حفظ شوند، افزایش خواهند یافت. این روند به درگیری های متعددی منجر می شود. اما این تنها نتیجه آن نیست، زیرا سرمایه گذاری بی تناسب در بخش نظامی، نارسایی منابع را به دنبال دارد و این نارسایی آمریکا را به گسترش بیشتر همان سیاست ها وادار خواهد کرد.

با توجه به روند جهانی شدن که قالبهـای منطقـه ای بخود می گیرد، روشنفکران چپ و مترقی و دمکرات ایرانی می توانند با درهم آمیزی روندهای ملی- منطقه ای و یافتن راهکارهای کوتاه و بلند مدت در این گستره در جهت دهی افکار عمومی در ایران و چیرگی بر تنگ نظریهای محلی سـهم مهمـی ادا کننـد. چپ گرایان ایرانی با چیرگی بر پراکندگیهای تاسفبار کنونی بدون شک خواهند توانست در گستره برنامه ریـزی و سامان دهی راهکارهای ملی و منطقه ای برای دفاع از حقوق زحمتکشان ، اجرای عدالت اجتماعی و برقراری نظم دمکراتیـک در ایـران و منطقه سهمی شایسته برعهده گیرند.

ایالات متحد تنها نیرومندترین دولت در دنیای امروز نیست. این کشور بر سیستم رابطه ها میان دولت ها فرمانرواست. در اساس «حکومت جهانی» تنها در مقیاسی وجود دارد که حکومت آمریکا خواستار آن است یا امکان آن را فراهم می آورد. البته نهادی بین المللی تصمیم های زیادی را، اغلب بی آن که مسئولان آمریکا قویا دخالت کنند، اتخاذ می کنند. اما این نهادها این کار را تنها طبق رضایت واشنگتن انجام می دهند.

آنچه که سران جمهوری اسلامی از درک آن ناتوان اند، تغییر بنیادی شرایط داخلی و خارجی است که به آنان اجازه نخواهد داد به سبک بیست سال گذشته حکومت کنند. بی تردید اینگونه سرکوب ها بحران سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی نظام اسلامی را نه تنها حل نکرده ، بلکه به ژرفای آن خواهد افزود. و اما حذف و یا آسیب های جدی به نیروهای مبارز راه را در شرایط دگرگونی های غیر قابل پیش بینی بر سلطنت طلبان، یعنی روی دیگر سکه محافظه کاری در ایران هموار خواهد ساخت . ما ضمن محکوم کردن حکم های زندان برای پانزده نفر مبارز ملی- مذهبی خواهان لغو این حکم های ستمگرانه و آزادی همه زندانیان سیاسی هستیم.

گزارشی از سمينار «تاملی درباره ايران»، معرفی، نقد و بررسی کتاب «ديباچه ای بر نظريه انحطاط ايران» اثر دکتر سيد جواد طباطبايی، برگرفته از پايگاه اينترنتی ايران امروز

مجموعه مقاله هایی درباره جنگ در عراق از ل. سمینو، عیسی پهلوان، آرش برومند

مجموعه 17 مقاله درباره جهانی شدن از زاویه های گوناگون