«نونامی» (نظام دانش‌بنیاد) و
آینده‌ی کار و اجتماع
سعید رهنما
برگرفته از سایت نقد اقتصاد سیاسی
27.01.2021

مسئله‌ی بسیار پیچیده‌ی دنیای حاضر این است که ضمن آن که تحولات تکنولوژی دیجیتال زمینه‌های بسیار مهم و سازنده‌ای را به‌ویژه در رابطه با تسهیل ارتباطات برای نیروی کار و جریانات چپ فراهم آورده، اما استثمار نسبی و مطلق نیروی کار را تشدید کرده و بی‌ثبات‌کاری و بی‌کاری را شدت بخشیده است. از همه مهم‌تر نیروی کار را بیش از هر زمان دیگری پراکنده ساخته و د...

راز ذرات
متیو فن هیپل
برگردان: امید برومند
30.07.2020

دانشمندان در سال 2012 به مهم ترین نتیجه ی کار خود تا آن زمان دست یافتند. آنها وجود بوزون هیگز، آخرین ذره مورد جستجو در مدل استانداردِ فیزیک ذرات، که مدت زمان طولانی ای انتظارش می رفت را به اثبات رساندند. با این وجود فیزیک دانان امیدوارند، که به زودی در برخورد دهنده ی هادرونی بزرگ، ذره ی واقعن جدیدی را کشف کنند: ذرات تاکنون ناشناخته ای که برای مث...

چرا به‌جای هیچ، چیزی وجود دارد؟
ماده و پادماده
دکتر حسن بلوری
23.05.2020

"چرا به‌جای هیچ، چیزی وجود دارد؟" پرسشی است که ‌بنظر اولین‌بار گُتفرید ویلهلم لایب‌نیتز، فیلسوف و ریاضیدان آلمانی ۱۶۴۶ـ۱۷۱۶، مطرح کرده است. این پرسش به "پرسشِ اساسی" معروف است. پاسخِ درست به "پرسشِ اساسی" در گرو تعریفی است که از "هیچ" می‌کنیم. فیلسوفان اغلب از "هیچ" تفسیری مانند "نیستی" یا "عدم" دارند و قرن‌هاست که در باره‌ی آن بحث می‌کنند. "نی...

اندازه گیری سرعت چرخش سیاه چاله های فضایی
برگردان: امید برومند
به یاد مادر عزیزم اختر عسگری
17.05.2020

سیاه چاله ها پدیده های بسیار عجیبی هستند، اما از دیدگاه نظری می توان آنها را بسیار ساده و تنها با دو پارامتر توصیف کرد. به همین دلیل گفته می شود که سیاه چاله ها مو ندارند. منظور فیزیک دان آمریکایی جان ا. ویلر از این توصیف کنایه آمیز این بود که هر چند سیاه چاله ها پدیده های کلان مقیاس (ماکروسکوپی) با شعاعی تا چندین میلیارد کیلومتر هستند، به غیر ا...

چگونگی پیدایش اولین اختروش ها
پریموادِ نِتِراجِن
برگردان: امید برومند
04.03.2020

بسیاری از سیاه چاله های فضایی، زمان کوتاهی بعد از مهبانگ به طرز شگفت انگیزی بزرگ بوده اند. مکانیسم جدیدی در پیدایش سیاه چاله ها، باید معمای چگونگی پدیدار شدن آن ها را حل کند... دانشمندان امیدوارندکه با تلسکوپ افق رویداد، سایه ی حلقه مانندِ پیش بینی شده در نظریه ی نسبیت عام به دور سیاه چاله را مشاهده کنند... کشف های بسیاری در آینده نزدیک امکان پذ...

راه برون رفتی از غیر واقعی بودن نیست
آنیل آنانتَسوامی
برگردان: امید برومند
24.09.2019

چنین به نظر می آمد که آزمایش معروفی توانست ثابت کند اشیاء کوانتومی تا زمان اندازه گیری شان، خصوصیات درونی خودویژه ای ندارند. اما سه پژوهش گر اکنون راه برون رفتی پیدا کرده اند که چنین «متغیرهای پنهانی» خصوصیات خودویژه را روا می داند. این در حالی است که دیگر پژوهش گران در تلاش برای نجات قوانین فیزیک کوانتومی اند. هر یک از آزمایش های اخیر، با پیدا ...

شناسایی بِلِیزرها به مثابه منشاء پرتوهای کیهانی
اووِه رَیشِرت
برگردان: امید برومند
14.04.2019

به نظر می رسد چیزی که تا به حال حدس و گمان بوده، اکنون با پیشرفتِ فیزیک نوترینو تایید می شود: کهکشان هایی با سیاه چاله های بسیار کلان جرم در مرکزشان، شتاب دهنده ی غول پیکری برای ذرات اند. دلیل و مدرک در این مورد، نوترینویی است که ٤ میلیارد سال قبل سفر خود را از چنین بلیزری آغاز کرد و آن را در یخ های قطب جنوب به پایان رساند.

„نامه خدا“
آلبرت اینشتین
برگردان از دکتر حسن بلوری
10.01.2019

اینشتین با انتشار "نامه خدا" نه تنها به تعبیرهای نادرستی که از استعاره های وی می شد بلکه همچنین به مشاجره های طولانی بین طرفداران و مخالفان دین در باره گفتاورد او "علم بدون دین لنگ است و دین بدون علم کور است" مطرح بود خط بطلان کشید.

مدل استاندارد
دنیای جدید و زیبای ذرات
گای ویلکنسون
برگردان: امید برومند
27.12.2018

بسیاری از فیزیک دانان اکنون بر این باورند که باید تعداد بیشتری ذراتِ اولیه نسبت به مقدار در نظر گرفته شده توسط مدل استاندارد وجود داشته باشند. این نکته به یقین به معنای مهم ترین تحول در فیزیک ذرات زیراتمی طی دهه های گذشته خواهد بود و امکان نگاه به چیزی را فراهم می کند که فراتر از قوانین شناخته شده ی جهان هستی، در انتظار ماست. تفاوتی ندارد که را...

ساختار درونی کوارک ها
دُن لینکُلن
برگردان: امید برومند
04.10.2018

مدل استاندارد فیزیک ذرات یکی از موفق ترین نظریاتی است که تا کنون طراحی شده است. تمام کوشش ها برای وارد کردن گرانش به این مدل با شکست مواجه شده اند. مدل استاندارد همچنین چند سوال دیگر را بدون جواب گذاشته است: چرا درست چهار نیرو و نه کمتر و یا بیشتر وجود دارند؟ چرا به جای یکی، دو نوع ذرات بنیادین وجود دارند؟ ماجراجویی علمی دیگری از نو شروع می شود...

انرژیِ تاریکِ جنجال برانگیز
آدام ج. رییس – ماریو لیوویو
برگردان: امید برومند
18.08.2018

جهان دائمن در حال گسترش است. فاصله ی بین کهکشان ها افزایش می یابد. خوشه های کهکشانی از یک دیگر دور می شوند و فضای خالی بین این اجسام بیشتر و بیشتر می شود. اخترشناسان این فرآیند را در دهه ی 20 میلادی کشف کردند. علاوه بر آن امروزه دانشمندان می دانند که این روند نه تنها به تدریج آهسته نمی شود بلکه حتی به سرعت در حال شتاب گرفتن است. دو کهکشان دل خو...

پاد ماده
الکساندر اشتیرن
برگردان: امید برومند
14.08.2018

در واقع جهانی که ما در آن زندگی می کنیم نباید وجود داشته باشد. درختان؟ به هیچ وجه. درخشش خورشید؟ هرگز. انسان ها؟ بخصوص هرگز. اگر حرف فیزیک دانان نظری را باور کنیم، جهان ما می بایست مدت کوتاهی پس از مهبانگ -فریاد وحشتناک و غیرقابل تحملِ تولد جهان- به هیچ، به عبارت دقیق تر به صاعقه ای از انرژی انحلال یابد. زیرا طبق نظریه ی کوانتومی، همه ی اشیای...

نحوه اندازه گیری سیاه چاله های فضایی
دیمیتریُس سَلتیس – شِپِرد اس. دُلمِن
برگردان: امید برومند
30.06.2018

سیاه چاله ها باعث واپیچش فضا-زمان می شوند. اخترشناسان با کمک شبکه ی عظیمی از تلسکوپ ها سعی در مشاهده و کنترل این نکته دارند که آیا قوانین نسبیت عام در نزدیکی تکینگی گرانشی (Gravitational singularity) نیز صدق می کنند یا نه. در دهه های آتی تلسکوپ های قدرتمند، اطلاعاتی از قبیل مشاهده ی گردش ستاره های نوترونی به دور سیاه چاله ها، را ارائه خواهند دا...

مفهوم ماده
سخنرانی حسن بلوری
در انجمن دوستداران اندیشه در برلین
21.05.2018

مفهوم ماده و چیستی آن یکی از اصلی ترین مسائل در تاریخ تفکر انسان بوده است. نظریه های مختلفی در این باره از پیش از سقراط تا عصر حاضر، به ویژه در یونان، چین و هند و در سده های اخیر از جانب علوم تجربی، بویژه علم فیزیک، ابراز شده اند. برای نمونه مکتب ماهاویرا یا جانیسم در هند، درشش قرن پیش از میلاد. ما اکنون، پس از هزاران سال تفکر و پژوهش، در آستا...

در جستجوی ستارگان کم فلز
نوربرت کریس لیب – هانس گونتر
برگردان: امید برومند
05.05.2018

از نقطه نظر شیمایی، جهان همیشه چنین متنوع نبوده است. چرا که طی اولین دقایق بعد از مهبانگ، هنگامی که اولین اتم ها با انباشت و تراکم کوچک ترین ذرات بنیادین بوجود آمدند، تنها سه عنصر از نوع سبک ترین عنصرها (از جدول تناوبی عناصر) ایجاد شدند: هیدروژن، هلیم و مقدار کمی لیتیم. ستاره ¬شناسان با تحقیق بر روی اولین نسل از ستارگان خواهان درک چگونگی پیدای...

ماده تاریک، جهانی پنهان
بُگدان ا. دُبرِسکو – دُن لینکلن
برگردان: امید برومند
08.03.2018

مشاهدات زیادی از جهان حاکی از آن اند که علاوه بر ماده قابل مشاهده، جزء «تاریک» دیگری نیز باید وجود داشته باشد. محققان مدت زمان طولانی تنها نوعی از ذرات به نام ذرات سنگین با برهم‌کنش ضعیف (WIMPs) را بمثابه کاندیدایی برای ماده تاریک فرض می کردند. احتمالن بخش غیر قابل مشاهده کیهان بسیار متنوع تر از این فرض است.

مفهوم فضا
سخنرانی حسن بلوری
در انجمن دوستداران اندیشه در برلین
07.03.2018

مفهوم فضا مانند مفهوم زمان و مفهوم ماده در صد سال گذشته در ارتباط با دست آوردهای شگرف علمی تغییرات اساسی داشته است، تغییراتی حاصل از نقد فیزیکی و فلسقی آن. مفهوم جدید فضا بسیار متفاوت از آنی است که در طول هزاران سال گذشته تا اوایل قرن بیستم مطرح شدند. فضا برای دانش فلسفه یک موُلفه اساسی به حساب می آید. این که آیا فضا محدود یا نامحدود، مطلق یا ...

ترکیدن نظریه ی مهبانگ
ولفگانگ ریشتر
برگردان: امید برومند
26.01.2018

ما در اینجا نمی توانیم در اختلاف بین محققان تصمیم بگیریم، اما آن را فرصتی برای ارائه پنج دیدگاه می بینیم، که به عنوان گزینه ای برای مهبانگ مطرح اند. مهم دانستن آن است که همه ی آنها در رقابت با یکدیگر نیستند. برخی از آنها مستقیمن مبتنی بر مدل های بسیار اساسی نظیر نظریه ی ریسمان ها هستند، در حالی که بقیه ی آنها بیشتر ناشی از یک کل بزرگ بوده و پویا...

سیاه چاله های مهبانگ
خوان گارسی بلیدو- سِبِستشِن کِلِیس
برگردان: امید برومند
20.12.2017

چندی پس از پیدایش جهان، گروه متراکمی از سیاه چاله ها در جهان جوان گسترده شدند. بسیاری از این اشیاء احتمالن تا به امروز موجودند. آنها کاندیداهایی پذیرفتنی برای ماده ی تاریکِ نامرئی و مرموزند. سیاه چاله های کلان جِرم اولیه به یک باره، رمز و راز ماده ی تاریک و دیگر مشکلات کیهان را حل خواهند کرد، اما تنها آینده نشان خواهد داد که آیا آنها می توانند د...

حفره عظیم فضایی
ایشتوان ساپدی
برگردان: امید برومند
26.11.2017

یک لکه سرد عجیب و غریب در نقشه تابش پس زمینه کیهانی نشان دهنده منطقه ی عظیمی در جهان است که تقریبن خالی از ماده است. در دو دهه ی گذشته، اخترشناسان کشف کرده اند که کیهان نه تنها انبساط می یابد، بلکه انبساط آن نیز سریعتر شده است. اکثر آنها یک انرژی تاریک را علت این امر می دانند. اَبَر حفره اطلاعات فیزیکی مهمی و شاید اثباتی برای وجود انرژی تاریک ی...

Share