در نیمه دوم سده بیستم، میلیون ها انسان در ایران و جهان با الفبا آشنا شده اند، اما فقط تعداد کمی از آن ها در جستجوی راه و شیوه کاربرد آن برای تولید کالاهایی بوده اند که هم زندگی انسان ها را آسانتر کنند و هم منبع درآمد شخصی و ملی آن ها باشد. از جمله کاربرد آن در صنعت تبادل اطلاعات الکترونی و اینترنت؛ ما ایرانیان به این گروه کم تعداد تعلق نداشته ایم، زیرا الفبا را فقط برای سرودن و خواندن شعر و رمان و داستان فرا گرفته ایم و نه برای تولید کالای صنعتی! به همین جهت احتمالا برخی از „فرهیختگان“ از دیدن کتابی به این گستردگی در باره الفبا و کاربردهای آن شگفت زده خواهند شد. متاسفانه ما همچنان مصرف کننده کالاهایی باقی مانده ایم که آن گروه کم تعداد با استفاده از خلاقیت و نوآوری خود اختراع کرده اند و بازار جهان را تحت سلطه خود در آورده اند.

نگارنده: حسين الهی

تصويرگر: فريبا الهی

ناشر: شور آفرين – تهران

سال انتشار: 1393

تعداد صفحه: 128 ، قطع وزيري ، رنگی

قيمت : 18500 تومان

شابك :  5 – 31 – 6955 – 600 – 978
پخش: 9 1 9 3 3 7 7  –  4 1 0 7 4 1 8 8

           

كتاب الـفـبا نـامـه فارسی اثر آقای حسين الهی،  در بهار سال 93 از سوی نشر شورآفرين (تهران) به بازار كتاب ايران عرضه شده است.  با خواندن توضیحات فصل ورود به کتاب درخواهید یافت که اين كتاب از سلسله انتشارات بنياد علمی – پژوهشی روزبـه ايران است كه به مناسبت دهمين سال (1382-1392) انتشار غير انتفاعی مجموعه واژه نامه های مصور آموزشی حسين الهی برای نوآموزان نشر يافته است.

این کتاب، كتاب شماره 51 از مجموعه:  „الاهی – واژه نامه های مصوربرای نوآموزان“  می باشد. كتابی با محتوا و روش آموزش نو که در آن افزون بر گسترش شیوه آموزش الفبا، استفاده کاربردی از آن در یک رشته صنعتی نیز ارایه شده است.  کتابی برای آغاز آشنايی با شیوه های گوناگون نمایش نوشتاری الفبای زبان فارسی و كاربرد آن ها در آموزش و صنعت!  كتابی كه جوانان نوجو، جوانانی که دانش را برای کاربست عملی و ارایه کالای صنعتی می خواهند، باید از انتشار آن آگاه و با محتوای کتاب آشنا شوند تا پس از آشنایی، از خلاقیت خود بهره گیرند و به نوآوری و تولید کالای جدید در عرصه صنعت اقدام کنند.

از اينرو بمنظور آشنایی با کتاب و جلب توجه علاقمندان و جستجوگران موضوع های نو ، در این معرفی نامه کوتاه ابتدا به بررسی ساختار و محتوای کتاب پرداخته می شود و در جمعبندی پایانی، نقطه های قوت و ضعف آن نمایانده و توضیح داده می شود.

 

الف:  بررسی ساختاری

الفبانامه الهی از نظر ساختاری از پنج فصل تشکیل شده است که عبارتند از:

1- فصل ورود به كتاب که فهرست و مقدمه و پیشگفتار و جدول نشانه های برابرگزیده از دو خط لاتینی و آوایی برای نشانه های الفبای فارسی را در بر می گیرد؛

2- سه فصل موضوعی که الفبا، رقم ها و عدد ها و کاربرد نشانه های خطی و هجاهای ساده و مرکب را در صنعت ارتباطات و بویژه در تبدیل الکترونی صوت به نوشتار و ارسال آن به محلی دیگر را در برمی گیرند؛

3- یک فصل تمرین که الگوهای تمرین هجاها و الگوهای تمرین نوشتن با قلم را در بر می گیرد.

ب: بررسی موضوعی

1- فصل اول کتاب، فصل ورود به کتاب و موضوع آن است:

بخش اول این فصل، افزون بر فهرست موضوع ها، شامل يك مقدمه نسبتا طولانی در رابطه با توليد علم و کالای متکی بر آن و لزوم نگارش و نشر كتاب و پشتیبانی و حفاظت از حقوق نویسندگان (مصنفان، مولفان و مترجمان) ايرانی و تاثير آن بر منافع ملی ما است. اين اولين بار است كه كسی در مورد حقوق توليدكنندگان علم در رابطه با جنبه هایی از منافع ملی ما و نه تنها منافع نويسندگان و ناشران، بدور از احساسات و هياهو و با روشنی سخن می گويد (خواندن دقیق اين مقدمه به همه دست اندركاران صنعت نشر شامل تصمیم گيرندگان، اجرا كنندگان و مصرف کنندگان توصيه می شود). 

برای ورود به موضوع، الهی در اين كتاب نيز همچون ساير كتاب هايش يك پیشگفتار فنی در ارتباط با موضوع کتاب ارايه داده است كه خواننده كتاب را پیش از آغاز بهره گيری از آن و فراگيري موضوع، با ابزارهای لازم برای درك و فهم مطلب مجهز می كند.

ارايه اين توضيح فنی برای ورود به موضوع نشان می دهد كه الهی بعنوان يك ایده پرداز و نویسنده (مصنف)، نه تنها با شيوه های كار طرحریزی و نگارش كتاب آموزشی آشناست بلكه در تصنيف كتاب هايش (یعنی: ارایه ایده و انتخاب موضوع نگارش متکی بر نیاز آموزشی، طرحریزی ساختاری و محتوایی کتاب، نگارش در باره موضوع، فصل بندی وتوزیع مطلب)،  تجربه دوره مربيگری آموزش حرفه ای خود را نيز بكار می گيرد. این تجربه های مربيگری او در آموزش حرفه ای است كه راهنما و مشوق وی در ارايه كتاب هايی است كه خود، آن ها را بعنوان يك الگوی كار وكلاسی برای خودآموزی و آموزش فن نگارش و بکارگیری استعدادهای جوانان در عرصه نگارش کتاب (تصنيف و تالیف)، الگويی برای آموزش شيوه های گسترش موضوع و توضيح ريزه كاری های مربوط به آن، الگويی برای خود آموزی روش پخش مطلب ها و بطور کلی الگویی برای آموزش روش ارایه یک ایده و طرحریزی و نگارش متن وصفحه آرايی به نوآموزان علاقمند معرفی می كند.

 

2-  موضوع فصل دوم، معرفی نشانه های نوشتاری در متن نگاری به زبان فارسی است که نکات زیر را در بر می گیرد:

·       برای هر نشانه نگارشی نام نشانه در دستگاه نشانه ها و صدای آن بصورت نوشتاری با دو خط (عربی برای زبان) فارسی و لاتينی (شعبه انگلیسی و آلمانی) نشان داده شده است. اين ویژگی در نمایاندن صدا ها و تلفظ ها با کمک نشانه های خطی، كتاب را برای نوجوانان ايرانی ساکن خارج از کشور، بویژه آنانی که با زبان انگلیسی و آلمانی آشنایند، نيز قابل استفاده كرده است؛

·       برای هر نشانه خطی، حالت های چهارگانه الفبای زبان فارسی نشان داده شده اند؛

·       برای هر حرف الفبا دو  نشانه برابر گزیده از خط لاتينی و خط آوايی (خط تلفظی) ارایه شده است؛

·       برای هر حرف الفبا يك واژه و يك تصوير مناسب انتخاب و ارایه شده است که تلفظ واژه ها با نشانه های دو خطلاتينی و خط آوايی بصورت نوشتاری نشانداده شده اند؛

·       برای هر حرف الفبا يك متن ساده ارايه شده است كه در آن هجاها با استفاده از رنگ از یکدیگر تفكيك و نشان داده شده اند. با بکار گیری اين روش در نمایش نوشتاری هجاها، آشنايی با تلفظ های درست و خوانش آوایی متن ها برای مبتديان آسان تر شده است؛

·       برای هر حرف الفبا  تركيب آن در دو حالت با نشانه های حركتی نشان داده شده است. بدين وسيله نوآموزان همراه آشنايی با هر نشانه الفبايی، با هجاهای ساده ترکیبی آن و آوانویسی آن ها  نيز آشنا می شوند؛

·       برای آشنایی نوآموزان، شیوه نگارش حرف ها و نمونه واژه ها با استفاده از قلم در پايين هر نشانه الفبایی نشان داده شده است.

 

3 –  موضوع فصل سوم، معرفی نشانه های نوشتاری رقم ها و رقمواژه ها، عددها و عدد واژه ها در زبان فارسی است:

·       برای هر نشانه نگارشی نام نشانه در دستگاه نشانه ها و نام آن در دستگاه ده- دهی عددها همراه با حرفنويسی و آوانويسی آن ها نشان داده شده است؛

·       برای نشانه های نگارشی رقم ها و عددهای يك تا ده،  يك تصوير ارايه شده است؛

·       برای عدد های 1 – 10 يك متن كوتاه حاوی چند جمله ساده ارايه شده است كه نوآموزان را با روش خوانش متن های فارسی زبان در پیوند با واژه های ریاضی آشنا می سازد؛

·       برای آشنا سازی نوآموزان با شیوه نوشتن عدد واژه های 1- 10، در پايين هر یک روش نگارش آن با استفاده از قلم نشان داده شده است؛ 

·       شکل نشانه های خطی و نام ریاضی آن ها و ساختار عددهای ده دهی تا عدد 500 نیز ارایه شده است.

 

4 –   موضوع فصل چهارم كتاب، آشنايی با شيوه حرف نويسی با كمك نشانه های خط لاتينی (برای زبان های انگليسی و آلمانی) و نيز آوا نويسی (تلفظ نويسی) با كمك نشانه های خط آوايی بين المللی است. در اين فصل نوآموزان با موضوع های زیر آشنا می شوند:

·       تعریف هجاهای ساده و مركب در زبان فارسی؛

·       شيوه افزودن نشانه های حركتی به پيش و پس حرف های الفبا و پديد آوردن هجاهای ساده و مرکب؛

·       آشنایی با روش استفاده و كاربرد حرف های الفبا و هجاهای ساده و مركب در یک رشته صنعتی.

 

5 –  موضوع فصل پنجم كتاب، تمرين شيوه تركيب هر حرف الفبا با نشانه های حركتی و حرف های ديگر الفبا است :

·       در اینجا ضمن تمرین، نوآموزان با هجاهای ساده و مرکب در رابطه با الفبای فارسی آشنا می شوند؛

·       در صفحه های پايانی اين فصل شيوه نگارش با قلم و جهت حركت قلم به هنگام نگارش نشانه های خطی زبان فارسی نشان داده شده است.

 

پ-  جمع بندی

با مراجعه به این کتاب، خواننده یکبار دیگر درستی این ضرب المثل را تجربه می کند که می گوید: هر گردی گردو نيست!

خواننده در همان صفحه های آغازین کتاب در می یابد که گر چه این كتاب عنوان الفبا نامه را دارد و در باره الـفبا نوشته شده است، اما يك الـفبا نامه تجارتی نیست كه با كمك آن، كودكان را با الـفبا و چند واژه ساده آشنا می كنند. استفاده از این کتاب، کار بسیار می طلبد. از اینرو برای بهره گیری از آن، باید توضیحات نویسنده را دقیق خواند و نمونه ها را تمرین کرد.

⏹  اين الـفبا نامه،  كتابی با ساختار نو، با محتوای نو و  روش نو در ارايه و آموزش مطلب است. اين كتاب درسطحی بالاتر از الفبانامه های مصور ویژه کودکان خردسال طراحی و نوشته شده است و از اينرو برای خود آموزی نوجوانان و بزرگ سالان مفيد است و نه برای آموزش كودكان پیش دبستانی؛

⏹  طراح و نویسنده کتاب در صفحه حقوقی (صفحه دوم) آن، در جدول توضیحی زیر جدول فیپا به این ویژگی الفبانامه،  کوتاه اشاره کرده است. اما بدلیل آنکه اکثر ایرانیان به مراجعه و خواندن صفحه حقوقی کتاب ها عادت نکرده اند، اشاره های توضیحی در این صفحه، از میدان دیدشان بدور می ماند. این نکته باید در جای دیگری می آمد تا براحتی دیده شود؛  

⏹  آموزش ساده الفبا به نوآموزان خردسال در دبستان برای توانمند کردن آنان به خواندن و نوشتن متن های سادهلازم است؛

⏹  آموزش الفبا برای استفاده کاربردی از آن در صنعت به آگاهی و دانشی بیش از آنچه که در دبستان به کودکان آموزش داده می شود، نیاز دارد. در اینجا بايد كمی جدی تر و گسترده تر به موضوع پرداخت و ابعاد دیگری از الفبا را به نوجوانان و بزرگ سالان کنجکاو و علاقمند شناساند و آموزاند. برای فراهم آوردن امکان آشنایی و آموزش گسترده تر با این جنبه های موضوع باید کتاب هایی از این دست تهیه و نشر یابند؛

⏹  طبیعی است که آشنایی با جنبه های پیچیده و گسترده کاربرد الفبا برای کودکان غیر ضروری است. اما آشنایی نوجوانان و جوانان با جنبه های علمی و فنی الفبا امری ضروری است. تا بتوانند از علمی که می آموزند و با تکیه بر خلاقیت های خود برای نو آوری در تولید کالا نیز استفاده کنند و کالای صنعتی نو تولید کنند و خود و جامعه شان راثروتمند سازند؛

در نیمه دوم سده بیستم، میلیون ها انسان در ایران و جهان با الفبا آشنا شده اند، اما فقط تعداد کمی از آن ها در جستجوی راه و شیوه کاربرد آن برای تولید کالاهایی بوده اند که هم زندگی انسان ها را آسانتر کنند و هم منبع درآمد شخصی و ملی آن ها باشد. از جمله کاربرد آن در صنعت تبادل اطلاعات الکترونی و اینترنت؛

ما ایرانیان به این گروه کم تعداد تعلق نداشته ایم، زیرا الفبا را فقط برای سرودن و خواندن شعر و رمان و داستان فرا گرفته ایم و نه برای تولید کالای صنعتی! به همین جهت احتمالا برخی از „فرهیختگان“ از دیدن کتابی به این گستردگی در باره الفبا و کاربردهای آن شگفت زده خواهند شد. متاسفانه ما همچنان مصرف کننده کالاهایی باقی مانده ایم که آن گروه کم تعداد با استفاده از خلاقیت و نوآوری خود اختراع کرده اند و بازار جهان را تحت سلطه خود در آورده اند.

n  از فصل های يكم و دوم كتاب مربيان و پدران و مادران می توانند برای الفبايی كردن كودكان خرد سال نيز بهره گیرند؛

⏹  از فصل های سوم و چهارم این كتاب كسانی می توانند استفاده كنند كه با خواندن و نوشتن و همچنین با نشانه های نوشتاری خط  لاتینی و خط بین المللی آوایی آشنا شده باشند (بزرگسالان)؛

⏹  زبان كتاب، فارسی ميانه است!. فارسی ایی كه برايش در صد ساله اخير از سوی اهل قلم ایران زحمات بسياری کشیده شده است. تلففظ عربی برای نشانه های خط عربی در واژه های آن جايی ندارد (عرب ها حرف های الفبای عربی را عموما با كسره و همزه تلفظ می كنند. در حاليكه در فارسی ميانه، نشانه های نوشتاری (عربی برای زبان) فارسی، اکثرا با فتحه تلفظ می شوند. مانند واژه  اَمين كه در عربی اِمين تلفظ می شود. اَمير كه در عربی اِمير تلفظ می شود و …)؛ 

⏹  نام ها در حالت جمع، بصورت مفرد + ها ارايه شده اند. تا نوآموزان مفرد و جمع نام ها را همزمان فرا گيرند؛

⏹  روش جدا سازی و نمايش هجاها با كمك رنگ ها كاری بسيار ظريف است. این شیوه نمایش محتوای موضوع، کاری زمان بر است كه در اين كتاب برای نخستین بار به بازار كتاب ايران عرضه شده است؛

⏹  كتاب با طرح جلدی مناسب و زيبا عرضه شده است كه در همان نگاه اول آموزشی بودن آنرا نشان می دهد. نوع قلم و رنگ ها در متن نگاری کتاب چنان انتخاب شده اند که خواننده را خسته نمی كنند؛

⏹  تصویر های گویا و زیبای کتاب با رنگ های دلچسب در سراسر کتاب به کمک خواننده می آیند؛ 

⏹  چاپ كتاب دقيق و زيبا و یکدست و يكنواخت انجام گرفته است. ليتوگرافان و چاپكاران و صحافان كارشان را بسيار خوب انجام داده اند. ناشر به مسولیت خود در نظارت بر تولید مادی کتاب و ارایه کالای آموزشی زیبا و دلچسب که خواننده را به فراگیری موضوع کتاب برانگیزد، عمل کرده و موفق بوده است؛

⏹   محتوای کتاب بر مبنای اصول آموزش زبان فارسی بعنوان زبان خارجی پدید آورده شده است. از اینرو قابل استفاده آن گروه از فرا گیرندگان زبان فارسی خواهد بود که زبان اصلی آنان غیر فارسی است (از جمله نوآموزان ایرانی و نوجوانان خانواده های مختلط ایرانی + انگلیسی /  آلمانی و … در خارج از کشور).

◆   متاسفانه كتاب از يك صفحه آرايی بسيار فشرده برخوردار است. اين حجم موضوع به دويست تا سیصد  صفحه نياز دارد. طراح و نویسنده به سخن خود در صفحه پنج كتاب وفادار مانده است. تناسبی دقيق ميان اندازه تصويرها و اندازه قلم ها و متن ها در تمام كتاب بچشم می خورد. چنین بنظر میرسد که صفحه آرایی کتاب توسط نویسنده و به هنگام نوشتن انجام گرفته است. زیرا هیچ سطر خالی در کتاب باقی نمانده است  (برخلاف آنچه که در کتاب های مصور براینوآموزان خردسال رایج است، در این کتاب به خریداران کاغذ سفید تحویل داده نمی شود)؛

 ◆ به رغم این ویژگی، برای مراجعه و استفاده آسان تر از آن،  بهتر بود که كتاب در اندازه خشتی  آ-  چهار و یا ب – چهار  چاپ و عرضه می شد. ( احتمالا گرانی مواد از جمله كاغذ و فیلم و زینک و هزينه های لیتوگرافی و چاپ و صحافی و هزينه ارسال پستی کتاب  موجب عدم انتخاب اندازه بزرگتر برای چاپ كتاب بوده است).

     اگر چه انتخاب قطع بزرگتر موجب افزایش هزینه ها و در نتیجه افزایش قیمت تکفروشی آن خواهد شد و امکان فروش آن را محدودتر خواهد کرد. اما باید امیدوار بود که در چاپ بعدی قطع بزرگتری برای این کتاب انتخاب شود تا نشانه های خطی آسانتر خوانده شوند؛

◆  با خواندن كتاب و رسيدن به پايان فصل چهارم آن، اين احساس به خواننده دست می دهد كه چيزی از قلم افتاده است. چيزی كه مهارت در نگارش با قلم را گسترش و ژرفا بخشد، صفحه هايی برای تمرين نگارش با قلم!  ارایه چهار صفحه نمونه برای نمایش شیوه حرکت در نگارش با دست و قلم، در پايان بخش چهارم برای تمرین نوآموزان زبان فارسی و نگارش به زبان فارسی كافی نیست.

☺  با مراجعه به پشت جلد متوجه می شويد كه كتابی تحت عنوان:  “ نوشتن تمرين كنيد ! – فارسی“  نيز منتشر شده و يا خواهد شد كه این كمبود در عرصه تمرین نگارش با قلم و رايانه را جبران خواهد کرد؛

☺  جداسازی کتاب آموزشی از کتاب تمرین، از یکسو مانع پر حجم شدن کتاب آموزشی خواهد شد که بیشتر به آن مراجعه می شود. از سوی دیگر کتاب تمرین: „نوشتن تمرين كنيد ! فارسی“  جدا از این کتاب آموزشی، در دسترس علاقمندان به فراگیری و تمرین نگارش فارسی قرار خواهد گرفت؛

☺  جداسازی کتاب آموزشی از کتاب تمرین، نکته ای مثبت در طراحی و پدید آوری این کتاب آموزسی آزاد است.

☺  با توجه به نکات برشمرده در بالا، می توان گفت: یک کتاب آموزشی آزاد!  سازگار با استانداردهای بين المللی چاپ!  قابل استفاده نوآموزان زبان فارسی در داخل و خارج از کشور!