تنها کاری که من به عنوان نویسنده می توانم انجام دهم این است که یادآور آن شوم که دولت ها و مرزها را خود انسان ها تعیین کرده اند و این ها قانون های الهی نیستند و این که همیشه حرکت هایی در تاریخ بشری برخلاف این قانون ها وجود داشته و ما باید این ها را زیر سئوال ببریم.

مجله آلمانی «دی سایت» درشماره 41 اکتبر 2015 خود به مناسبت هفته نمایشگاه کتاب فرانکفورت، مطلب و مقدمه ای برای خوانندگان درباره نویسندگان گروه 47 -که یک گروه سیاسی ادبی پس از جنگ جهانی دوم بود- منتشر کرد. این گروه خود را وجدان ملت می دانست و اعتقاد به دخالت در امور سیاسی را داشت. ولی پس از گذشت زمان، چیزی که از این گروه باقی ماند، بیشتر کار سیاسی بود تا کار ادبی!

این مسئله موجب شد که نویسندگان نسل جوان تر از این موضعگیری فاصله بگیرند و خود را از سیاست جدا کنند تا این که جای سیاست برای همیشه در ادبیات خالی شد و حالا دوباره این صدای خاموش شده جای وزین خود را در ادبیات بازیافته است.

جنی ارپنبک (Jenny Erpenbeck)، اولریش پلتسر (Ulrich Peltzer) و ایلیا ترویانف (Ilija Trojanow) در این برهه از زمان رمان های اجتماعی سیاسی نگاشته اند و ما می توانیم با اطمینان بگوییم که بازگشت سیاست در این دوران نه تنها در ادبیات عصر جدید، خسته کننده نیست بلکه بسیار جذاب و پرماجرا است.

در این جا گزیده ای از مصاحبه مجله سایت با خانم جنی ارپنبک را می خوانید:

دی سایت: خانم ارپنبک! در رمان جدید شما وضعیت حال سیاسی نمی توانست از این بهتر تشریح شود. موضوع اصلی کتاب شما مسئله حاد سیاسی امروزین پناهجویان است. برای کتاب شما این مسئله چه اهمیتی دارد؟

تصویر زندگی این انسان ها نیاز به خواندن زندگی نامه آنها ندارد؛ به آن گونه که در گوشه ای در آرشیو بنشینید و زندگی این مردم را بخوانید. بلکه باید در میان آنها و کنار آنها بود، در خیابان، در همه جا، در گذشته و حال. در زندگی نامه خانوادگی ما موضوع مهاجرت همیشه مطرح بوده و من به همین جهت می توانم خود را به جای این انسان ها بگذارم و موقعیت آنها را حس کنم که با یک چرخش رادیکال زندگی شان عوض شده است.

من می خواستم بدانم که این انسان ها که در حال حاضر در سرزمین ما هستند، پیش از مهاجرت خود چگونه انسان هایی بوده اند. چرا که «مهاجر» شغل یا مهارت نیست. برای من زندگی روزمره و عادی این انسان ها پیش از مهاجرت جالب بود. و این که برای این انسان ها، آن چه را که پس از مهاجرت از دست داده اند، دیگر هیچگاه به دست نخواهند آورد، به چه معنی است. بسیاری از مهاجران به هنگام فرار در بین راه جان خود را از دست می دهند و آنهایی که به این جا می آیند می توان گفت که یا شانس آورده اند و یا اتفاقی جان خود را از دست نداده اند. وقتی که با مهاجران از هر ملیتی صحبت می کنید، می بینید که موضوع سیاسی، پایه اصلی مهاجرت آنها است.

دی سایت: در کتاب شما خواننده شخصیت خود را در شخصیت قهرمان کتاب می یابد و باید گفت که شما در کتاب خود یک پیام سیاسی دارید. به زبان ساده بگویم که شما مخالف سیاست دوبلین 2 و 3[1] و کلا مخالف هر گونه مرزکشی هستید. چرا که این جریان مهاجرت را متوقف می کند. آیا می توان گفت که شما خواهان سیاست مرزهای باز هستید؟

بله، چرا که نه.

دی سایت: پس این یک معیار است که یک رمان سیاسی که نویسنده ای می نویسد، باید پیام سیاسی معینی را مد نظر داشته باشد.

مسلما این نظر نادرستی است و از آغاز برای من روشن بود که با نوشتن رمان من چنین پرسش هایی مطرح خواهد شد. من مسئول حل مسایل سیاسی نیستم. من قانون گذار نیستم. تنها کاری که من به عنوان نویسنده می توانم انجام دهم این است که یادآور آن شوم که دولت ها و مرزها را خود انسان ها تعیین کرده اند و این ها قانون های الهی نیستند و این که همیشه حرکت هایی در تاریخ بشری برخلاف این قانون ها وجود داشته و ما باید آن ها را زیر سئوال ببریم. شکاف ژرف اجتماعی بین فقر و ثروت وجود دارد که همواره به سوی تعادل اجتماعی در حرکت است.

دی سایت: این شکاف همیشه در تاریخ انسانی وجود داشته ولی آگاهی ما از آن به گستردگی امروز نبوده.

در گذشته، آن سوی دنیا خیلی دورتر بود، در حالی که امروزه همه جا به راحتی قابل دسترسی است. در گذشته این پول بود که در حرکت بود. حال انسان ها هستند که با آن در حرکت اند.

در این بحث، شما از من خواهان حل سیاسی مسایل اجتماعی هستید. ولی در رمان من، مسئله حل مسایل سیاسی نیست، بلکه افشای این مساله ها و بررسی آنها است. دوبلین 3 با واقعیات امروزی سازگار نیست. برای شناخت آن نباید از نظر اخلاقی به آن نگاه کرد. این یک فاکت است که این پناهجویان اکنون این جا هستند و با سیم خاردار و قانون ها محو نمی شوند.

[1]  دوبلین 2 و 3 مقرراتی است در اتحادیه اروپا برای تعیین این که کدام کشور عضو اتحادیه مسئول بررسی درخواست پناهندگی فرد پناهجو است.

نسخه پی دی اف